کرسف karasfi.ir
اخبار و اطلاعات شهری کرسف
کرسف karasfi.ir
اخبار و اطلاعات شهری کرسفماجرای کشف غار کتله‌خور
غار عظیم و زیبای کتله‌خور که بزرگ‌ترین غار سطح‌الارضی در سراسر کشور و یکی از کم‌نظیرترین غارهای آهکی جهان می‌باشد در کوههای شمالی نزدیک روستای گرماب قرار دارد.
برنامه بازدید از غار مزبور در خرداد‌ماه سال 1331 به‌اجراء درآمد و شرح زیبایی‌های خدادادی این غار در مجلات معتبر و پرتیراژ آن زمان مانند ترقی، تربیت‌بدنی و پیشاهنگی- جوانان دموکرات و همچنین نشریات محلی زنجان چاپ شد و در سال 1368 از زیبایی‌های کم‌نظیر درون غار توسط اکیپ فیلم‌برداری تلویزیون مرکز زنجان فیلم‌برداری شده و در یکی از برنامه‌های پربیننده و پر‌طرفدار شبکه دوم تلویزیون (دیدنی‌ها) به نمایش درآمد و باعث اعجاب و شگفتی فراوان بینندگان گردید.
شادروانان موسوی کارمند بخشداری قیدار و محمد رضا روحانی، اطلاعاتی را درباره وجود این غار در اختیار سید اسدالله جمالی قرار دادند و او مطالعات لازم را در شناسایی آن انجام داد و بعد از حصول یقین و اطمینان از وجود غار از دوستان کوهنوردی که در باشگاه بلند‌آوازه‌ی (نیرو و راستی) تهران داشت و خود نیز عضو آن باشگاه بود دعوت به‌عمل آورد که برای شرکت در برنامه‌ی کشف غار کتله‌خور به زنجان عزیمت نمایند.
در آن زمان وسایط نقلیه در زنجان بسیار کم بود و راه‌های مواصلاتی و ماشین‌رو بین روستاها هم کمتر وجود داشت، کوهنوردان و غارشناسان تهرانی که به‌وسیله قطار و با تجهیزات نسبتا کافی و کوهنوردی به زنجان آمده بودند، با استفاده از یک دستگاه ماشین باری متعلق به محمود ذوالفقاری از طریق سلطانیه به‌روستای کرسف عزیمت نموده و در آنجا پذیرایی محمد‌حسن امیر‌افشار قرار گرفتند و به درخواست وی فرمانده ژاندارمری (نیروی انتظامی) وقت که در کرسف بود موافقت کرد که کوهنوردان مسیر کرسف- گرماب را با استفاده از یک دستگاه ماشین (جمز) که مخصوص عملیات صحرایی ژاندارمری بود طی کنند.
کوهنوردان در روستای گرماب پس از گفتگوی کوتاهی با روستائیان گرماب و شنیدن اظهارات آنها و آگاهی از عقاید خرافی که درباره این غار در میان روستائیان وجود داشت به همراه سید حسن طباطبایی پیش‌نماز گرماب و همچنین به‌همراهی پهلوان گرماب که مردی قوی‌هیکل و نیرومند بود به‌سوی غار حرکت کردند.
فصل بازدید از غار کتله‌خور مصادف با ماه مبارک رمضان بود و کوهنوردان و همراهان که در ساعت 4 بعدازظهر داخل غار شده بودند با فرا رسیدن افطار مشغول صرف افطاری شدند و نماز مغرب و عشاء هم به امامت طباطبایی در داخل غار اقامه شد و افراد اعزامی سحری ماه رمضان را هم در داخل غار خوردند.
پهلوان نیرومند گرماب در پیچ و خم یکی از دهلیزهای غار از گوه غارشناس عقب مانده و دیگر موفق به باز یافتن همراهان خود نشده و در دنیایی از ظلمت گرفتار ترس و وحشت شده و شروع به گریستن نموده بود.
افراد کوه‌نورد پس از حدود نیم ساعت متوجه غیبت پهلوان شده و برای یافتن او از مسیری که آمده بودند مراجعت کرده و او را در حالی که با خدای خود در حال التماس و استغاثه بود و اشک می‌ریخت پیدا کردند، پهلوان از خوشحالی سر از پا نمی‌شناخت.
خبر و جریان کشف غار بزرگ به‌تفضیل در مجله‌ی پرتیراژ ترقی و مجله‌ی تربیت بدنی به‌چاپ رسید و در چند نشریه‌ی دیگر هم منتشر شد و نظر علاقه‌مندان ورزش به این خبر جالب و اعجاب انگیز متوجه گردید.
علی رمضانی، ابراهیم فرح‌بخش، ناصز فلاح، فتح‌الله زندی، حسن فرهمند، علی حسین‌اف و عیسی امیدوار جهان‌گرد معروف ایرانی، کوهنوردان اعزامی از تهران بودند و در زنجان حسن پرستار و سید حسین موسوی و سید اسالله جمالی به‌جمع کوهنوردان تهرانی پیوستند.
تنظیم برنامه بازدید غار کلا به‌عهده‌ی سید اسدالله جمالی بود و کوهنوردان پس از انجام موفقیت‌آمیز برنامه کشف و بازدید غار، عکس و خاطرات خود را که درون یک جعبه پولادی نهاده بود در آخرین قسمت مسیر مورد بازدید غار قرار دادند که این جعبه پس از گذشت زمانی در حدود 35 سال توسط گروه علمی دانشگاه همدان به‌خارج از غار آورده شد.
گفتنی آن که طبق رسم سنت جاری در کوهنوردی و غارشناسی آثار – علائم و یادبودهای اکیب‌های قبلی باید دست نخورده و بدون جابجایی در محل اصلی و اولیه باقی بمانند و انتقال جعبه یادبود کوهنوردان باشگاه نیرو و راستی برخلاف رسم و نوعی سنت شکنی بوده است.
در سال‌های بعد تیم‌های متعدد کوهنوردی از سراسر کشور به‌منظور بازدید از غار کتله‌خور عزیمت کردند و دانشجویان دانشگاه‌های زنجان و همدان و استادان آنها جزو بازدید کنندگان بودند و به‌قراری که قبلا اشاره شد تیم فیلم‌برداری تلویزیون مرکز زنجان در سال‌های 1367 و 1368 برای فیلم‌برداری از قسمت‌های زیبا و دیدنی غار کتله‌خور عزیمت کرده‌اند، جمالی و سه نفر از دوستان کوه‌نورد او فرخ رحمدل، سید علی شکرآبی و علی طاهری که از کوهنوردان صاحب نام ایران بودند در برنامه تهیه‌ی فیلم نهایت همکاری را ابراز داشتند.
فیلم تهیه شده، در برنامه‌ی دیدنی‌ها و برنامه محلی زنجان در سه قسمت از برنامه‌ی تلویزیون سراسری به‌نمایش درآمد.
در اواخر آبان ماه سال 1370 غار کتله‌خور مورد بازدید یک گروه از کوهنوردان تیم کوهنوردی نیروی انتظامی ایران- ناحیه تهران بزرگ قرار گرفت، این گروه بنا به مندرجات مجله‌ی کیهان ورزشی شماره‌ی 1919 در مدت 18 ساعت در درون غار کتله‌خور کاوش داشتند و موفق به‌نفوذ در زوایای صعب‌العبور طول شعبه‌ی اصلی غار را (2150) متر و طول شعب فرعی این غار را چندین کیلومتر اعلام داشتند.
منبع: شهر من زنگان
غار کتله‌خور، غاری است خشکی -آبی، واقع در استان زنجان، شهرستان خدابنده و در ۸۰ کیلومتری جنوب قیدار و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران و ۵ کیلومتری شهر کوچک گرماب واقع است. در بعضی ازمناطق غربی ایران به کوههای کم ارتفاع کتله می‌گویند و احتمالاً وجه تسمیه غار نیز به همین علت باشد که غار در یکی از این کوهها قرارگرفته‌است و خورشید از پشت آن طلوع می‌کند و بجای کتله خورشید به آن کتله خور گویند.
غار کتله خور قبل از سال ۱۳۰۰ خورشیدی کشف شده‌است و در سال ۱۳۳۰ توسط شخصی به نام جمالی زنجانی به ثبت رسیده‌است.
حدود سال ۱۳۴۳ خورشیدی کوهنوردان به علت طولانی بودن دهلیز ورودی و کوتاه‌بودن سقف آن و مشکلات عبور و مرور و فقدان جاذبه‌های، غارسنگی بی‌اهمیت جلوه شد ولی در سال ۱۳۶۵ گروهی مجهز از غارنوردان زبده همدان بازدید مفصلی از غار انجام دادند و توانستند شکل‌گیری این غار را به دوران ژوراسیک مربوط دارند. (یعنی بیش از ۱۲۰ میلیون سال قبل)
ساختمان در زیر کوه‌کتله خور قرار گرفته و از پائین دست دهانه آن رودشور که از شعبات فرعی قزل‌اوزن است جاری می‌شود غار درمنطقه مستطیلی شکلی به ابعاد ۲۰۰۰×۱۵۰۰ متر به‌وجود آمده‌است در محل یاد شده عملکرد هوازدگی مکانیکی و نیروهای درونی به کمک یکدیگر تعدادی ترک یا گسل متقاطع را در محدوده داخلی این فضا به وجود آورده و به دلیل فراهم شدن سایر شرایط، فرآیند غار زایشی شروع شده‌است. دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌ای که آبهای فرورو حاصل از ریزش جوی غار را خارج می‌کند و به رود شور می‌ریزد، ۵۰ متر است.
ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری بوده با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی، پس از دهلیز فرعی یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی‌هایی به ارتفاع ۲ متر و گودالهای خشک قرار دارد که با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می‌کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون می‌رسد. در داخل تالار کوچک بلورین، که به تالار ستونها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آبهای فرورو سازنده غار است.
در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده‌است بخش ورزشی آن تنها مورد استفادة غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد، حدود ۴ کیلومتر است که البته هنوز انتهای آن کشف نشده‌است. بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته می‌شود این مسیر تنها ۳/۱ کل غار است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد البته این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماماً طبیعی بوده‌است.
غارکتله‌خور از لحاظ کیفیت بلورها و قندیلها، زیبایی و تعدد طبقات اولین غار آهکی جهان شناخته شده‌است که توسط سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و هزینة شخصی به نام مهندس عالی که مهندس عمران فرمانداری زنجان بودند در طول پنج سال آمادة بهره‌برداری گشت. از بهره‌برداری اولیة این غار چیزی حدود ۱۵ سال می‌گذرد که البته هنوز هم کاوش و فعالیت برای آماده‌سازی سایر قسمت‌های غار برای بازدید ادامه دارد.
غار کتله‌خور، غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گل‌رس و خاکهای حاوی اکسیدآهن قابل مشاهده‌است. این غار از نظر سنی تقریباً هم‌سن غار علیصدر همدان است البته این دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند. یکی اینکه غار علیصدر همدان غاریست کاملاً آبی اما غار کتله‌خور زنجان غاری است تقریباً خشکی. دوم اینکه آهکهای غار کتله‌خور نسبت به آهکهای غار علیصدر بسیار خالص‌تر هستند که این خود عاملی است جهت زیباترشدن غار، چراکه خالص بودن آهکها موجب شفافیت آنها و در نتیجه عبور نور از قندیلها می‌شود.
یک نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌خور اینست که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که اینگونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای ۷ طبقه باشد که البته تاکنون تنها ۳ طبقة آن کشف شده است.
حدود ۷۰۰ متر اولیة غار قطری حدود ۷۰ سانتیمتر داشته‌است به‌طوریکه رهنوردان اولیة غار این مسیر ۷۰۰ متری را بصورت سینه‌خیز طی کرده و مسیر خود را با علامتگذاری مشخص کرده‌اند. ۱۰۰ متر ابتدای غار محل زندگی انسان‌های نخستین بوده‌است که این موضوع را اسکلت ۸۰ انسانی که در این محل پیداشده‌است تأیید می‌کند. لازم به ذکر است که این اسکلت‌ها همچنان در این محل نگهداری می‌شوند. این غار دارای بخش‌های دیگری است که به ترتیب می‌توان میدان شیرخوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، تونل قندیلی، اتاق عقد، پای فیل، شتر باجهاز، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، میدان مریم مقدس و… را نام برد. که تمامی این بخش‌ها حاصل تجمع‌های مختلف آهکی است که هرکدام براساس شباهتی که به یکی از اشیاء اطراف ما داشته‌اند به این اسامی خوانده می‌شوند. از ویژگیهای منحصر به فرد این غار می‌توان وجود ستونهای آهکی عظیم را نام برد که حاصل به هم پیوستن استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های آهکی هستند که باعث شده‌اند که این غار خود نگهدارندة خود باشد یعنی اینکه این ستونهای عظیم نقش نگهدارنده‌هایی را بازی می‌کنند که مانع از فروریختن سقف غار می‌شود.
این غار در مراحل اولیة تشکیل خود غاری آبی بوده‌است که دراثر انحلال آبی گاهی اوقات توده‌های عظیمی از سنگها از تودة اصلی جدا شده‌اند. تشکیل طبقات متعدد این غار باعث شده‌است که آب به طبقات زیرین نفوذ کرده و عملاً غار تبدیل به غاری خشکی گردد.از دیگر ویژگیهای بارز این غار می‌توان وجود قندیلهای زیبا و شفاف آهکی و استالاکتیت‌های گُل‌کلمی را نام برد.
وجود چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های متعدد طبیعی هم از ویژگیهای منحصر به فرد این غار است. علاوه بر تمامی این مسائل در غار کتله‌خور همانطور که در قبل آمد می‌توان تجمع‌های متفاوتی مشاهده کرد که یکی از این تجمع‌های زیبا و جالب‌توجه استالاگمیت‌هایی است که بسیار شبیه به عروس و داماد هستند و به همین اسم نامگذاری شده‌اند
این غار درطول ۱۲۰ میلیون سالی که از عمرش می‌گذرد دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده‌است که برخی طبیعی و برخی هم مصنوعی بوده‌است. از تغییرات طبیعی این غار می‌توان شکستگیهای حاصل از زمین‌لرزه‌ها، گسل‌خوردگیها، لغزش‌ها و ریزش‌ها را نام برد.
منبع: ویکی پدیا
